اختراع راديو

ماجراي اختراع راديو

از آزمايش موفقيت آميز هاينريش هرتس در سال ۱۸۸۸ مبني بر وجود و امکان ارسال و دريافت امواج راديويي تا زمان اختراع اولين راديوي واقعي، پله هاي پيشرفت يکي يکي طي شدند. آگوستو ريگي، فيزيکدان ايتاليايي، کار هرتس را فراتر برد و ثابت کرد که ارتعاش هاي الکتريکي و نوري هر دو از يک ماهيت هستند. در همان سال ۱۸۸۸دانشمند ديگري به نام تميستوکل کالزکي _ اونستي با اين باور که تخليه الکتريکي ناشي از آشفتگي هاي جوي بر براده هاي آهن اثر مي گذارد، يک تيوب(يا لامپ الکتروني) ساخت که اليور لاج در سال ۱۸۹۴ نام«کوهرر»(coherer) را بر آن نهاد و قدرت دريافت امواج هرتسي را به کمک آن افزايش داد. کار بعدي را الکساندر پوپوف روسي انجام داد. او اولين چيزي را که مي شود نام آنتن را به آن اطلاق کرد، با يک ميله فلزي قائم و اتصال آن به کوهرر لاج براي گرفتن و دريافت آشفتگي هاي جوي، برپا کرد. اختراع اين ابزارها سرانجام به گوگليلمو مارکوني امکان داد تا کشف تاريخي اش را به انجام برساند. او دريافت که امواج الکترومغناطيسي مي توانند بين دو نقطه که با مانعي از هم جدا شده اند، منتقل شوند. اين کشف سرمنشاء ساخت اولين فرستنده/گيرنده راديويي بود. او اولين آزمايش ارسال و دريافت امواج راديويي را در سال ۱۸۹۵ در ايتاليا انجام داد. در سال ۱۸۹۹ او توانست اولين سيگنال بي سيم را در عرض آبراهه انگليس منتقل کند.

دو سال بعد، در ۱۲ دسامبر ،۱۹۰۱ حرف«S» را که از انگلستان به نيوفاوندلند مخابره شده بود، دريافت کرد. اين اولين پيام راديوتلگرافي بود که با موفقيت بين دو سوي اقيانوس اطلس منتقل شده بود. به اين ترتيب، اولين آزمايش هرتس که با فاصله ۵/۱ متر بين گيرنده و فرستنده انجام شده بود، سرانجام به صدها کيلومتر رسيد و«راديوتلگرافي» يا ارسال و دريافت امواج راديويي بين نقاط مختلف، به واقعيت پيوست. اما با اين که اغلب مارکوني را مخترع راديو مي دانند، واقعيت آن است که نيکلاتسلا فيزيکدان آمريکايي زودتر از او به موفقيت دست يافته بود و اگر چند بدشانسي پياپي نبود، نام او به عنوان مخترع راديو در اداره ثبت اختراعات آمريکا به ثبت مي رسيد. گر چه سرانجام اين کار چند ماهي پس از مرگ او انجام شد. در سال ۱۸۹۵ در حالي که تسلا آماده مي شد يک سيگنال را به فاصله ۵۰ مايلي ارسال کند، آتش سوزي آزمايشگاهش کار را نيمه تمام گذاشت. در عين حال، او در سال ۱۸۹۷ درخواست ثبت اختراعات خود را تحويل اداره مربوطه کرد که در سال ۱۹۰۰ پذيرفته شد. تسلا دستگاه هايي ساخته و ابداعاتي انجام داده بود که مارکوني از همان ها براي تکميل راديوي خود استفاده کرده بود. اولين درخواست مارکوني در ۱۰ نوامبر ۱۹۰۰ به اداره ثبت اختراعات آمريکا داده شد اما پذيرفته نشد. طي سه سال بعد نيز مرتب درخواست هاي او به دليل آن که اختراعات تسلا و ديگران مقدم بر کار او بوده است، رد مي شد. اما«شرکت تلگراف بي سيم مارکوني» در سال ۱۹۰۰ شروع به شکوفايي در بازار بورس کرد و هر سهم آن از ۳ دلار به ۲۲ دلار رسيد، گر چه اين رشد به ارتباطات پشت پرده خانواده مارکوني هم بي ارتباط نبود. حتي اديسون در شرکت مارکوني سرمايه گذاري کرده بود و به او مشاوره مهندسي مي داد. در سال ۱۹۰۴ اداره ثبت اختراعات آمريکا تصميم هاي قبلي خود را ناديده گرفت و امتياز اختراع راديو را به نام مارکوني ثبت کرد. گر چه دليل اين تصميم هيچ گاه آشکار نشد، اما سرمايه هاي هنگفت بانکي شرکت مارکوني يکي از دلايل محتمل اين تصميم به نظر مي رسد. تسلا شايد زياد ناراحت نمي شد اگر ماجرا در همين حد باقي مي ماند، و البته آن قدر درگير مشکلات ديگر بود که فرصتي براي پي گيري آن نداشت. اما وقتي جايزه نوبل سال ۱۹۱۱ را به مارکوني دادند، خون تسلا به جوش آمد. او در سال ۱۹۱۵ به دليل استفاده بي اجازه از امتياز انحصاري ابداعات خود، از شرکت مارکوني شکايت کرد اما وضعيت مالي اش به او اجازه نداد تا شکايت خود را دنبال کند و در برابر اين شرکت عظيم بايستد. تنها سال ها بعد در ۱۹۴۳ بود که سرانجام دادگاه عالي امتياز اختراع راديو را که به شماره ۶۴۵.۵۷۶ به نام تسلا به ثبت رسيده بود، معتبر شمرد و مارکوني را از دور خارج کرد. البته اين راي دليلي تقريباً خودخواهانه داشت: شرکت مارکوني از دولت آمريکا به خاطر استفاده از امتيازهاي انحصاري خود در جنگ جهاني اول شکايت کرده بود و دادگاه به سادگي با دادن امتياز به نام تسلايي که حالا مرده بود و از ابتدا هم اولويت و حق با او بود، شکايت شرکت مارکوني را از موضوعيت انداخت.
 
نويسنده: علي اکبر قزويني
منبع: روزنامه شرق